Er staat F1 op het zadenzakje en nu?

Om te weten te komen wat F1 Hybride betekent, duiken we even de geschiedenis in.
Voor 1950 kennen de tuiniers en tuinders alleen de zaadvaste rassen. Dat zijn zaden van planten waarbij je zeker weet dat uit de gewonnen zaden ook weer ongeveer dezelfde planten komen. Na de 2^e wereldoorlog zijn de F1 hybride zaden ontwikkeld, om meer opbrengst te krijgen.
Bij deze zaden staat op de verpakking, achter de naam van het zaad, F1 vermeld. Die vermelding komt ook meer en meer voor bij biologische zaden. Maar wat betekent dat nu? Hybride betekent letterlijk: nauwe vermenging van ongelijksoortige zaken. Dit wil zeggen dat bij de zaadveredeling de teler 2 zaadvaste rassen met elkaar kruist. Met als doel  een betere opbrengst te krijgen.

Concreet gaat het zo: eerst wordt, door inteelt, gezorgd dat van twee families planten (of dieren) een aantal positieve eigenschappen wordt vastgelegd in het erfelijk materiaal. De zaadveredelaar kweekt bijvoorbeeld een plant die veel opbrengst heeft (familie A) én een plant die goed tegen bepaalde ziekten kan (familie B). Deze ouderplanten worden, apart van elkaar, enkele jaren via zelfbestuiving verder gekweekt. Zo worden hun goede eigenschappen optimaal.

Als alle nakomelingen die gewenste eigenschappen hebben, worden deze twee “families” gekruist. De eigenschappen van de twee plantenfamilies vullen elkaar goed aan, voor een mooie opbrengst. De eigenschappen van de twee ouderplanten worden nu in de nakomelingen gecombineerd, dit noem je de F1.
F1 staat voor: de eerste nakomelingen van twee teeltlijnen, na kruisbestuiving. Een hybride kruising heeft dus helemaal niets met genetische manipulatie te maken, maar is zuiver het kruisen van soorten.

Klinkt allemaal positief. Is er wat op tegen?

Voor de landbouw is het voordeel dat deze F1 zaden vaak meer opbrengen, beter tegen ziektes kunnen enz. De zaadveredelaar heeft veel meer mogelijkheden om gewenste eigenschappen te combineren die handig zijn voor de grote telers, maar de soorten rijkdom verdwijnt wel bij hen. Met de opkomst van steeds meer F1 Hybride zaden verliezen we meer en meer de keuze in rassoorten.

Voor ons moestuiniers is er een duidelijk nadeel. Want door deze zaadveredeling zijn de F1 zaden niet meer zaadvast. Dat wil zeggen dat als je zelf zaden oogst van deze planten, er GEEN garantie is dat er weer dezelfde mooie, grote, gezonde planten uitkomen. Want wat jij hebt geoogst, zijn de zogenaamde F2 zaden, de 2e generatie. Hierin zitten nog steeds de eigenschappen van beide oorspronkelijke families. Het wordt een verrassing welke eigenschappen  je zaden laten zien. Je kunt geluk hebben en dan komt er weer eenzelfde plant uit, dus met veel opbrengst en niet vatbaar voor ziekten. Maar het kan ook gebeuren dat je uit dat F2 zaad een plant krijgt met weinig opbrengst en heel vatbaar voor ziekte. Wil je weer dezelfde soort hebben? Dan moet je nieuwe zaden kopen om een goede oogst te krijgen. Fijn voor de zaadveredelaar.

Nu snap je misschien ook wat er gebeurt als je, uit groenten uit de supermarkt, zelf zaad wint en dit gaat zaaien. Bijna altijd zijn die groenten geleverd door de grote landbouwbedrijven, die de F1 zaden gebruiken. Als je nu uit bijvoorbeeld een supermarktpaprika een zaadje in de grond stopt, bestaat de kans dat deze plant een ‘mislukking’ wordt.
Bij biowinkels maken de telers minder vaak gebruik van F1 zaden, maar ze rukken ook daar op.

Advies: als je zelf verder wilt telen, met gekochte zaden, is het dus verstandig om goed te kijken wat er op het zakje staat voordat je ze koopt.
Als je tuiniert met zaadvaste rassen betekent dit dat je:

• zelf de zaden weer kunt oogsten,
• met 1 zakje dat je koopt weer jaren vooruit kunt,
• meer keuze hebt in soorten,
• je zaden kunt delen met anderen, zoals de zadenbibliotheek.

Met het kopen van biologisch zaadvast zaad draag je bij aan een gezondere wereld. Want:
“Historisch gezien, is de grootste bedreiging voor gewassen, de modernisering van de landbouw. Wanneer je een agrarisch systeem wilt, dat gezond en levendig is en wat niet veel chemicaliën en pesticiden nodig heeft, dan heb je diversiteit nodig. Dat is noodzakelijk voor schone, gezonde, groene landbouw”.